• sangot@khasistudentsunion.com
  • Jaiaw Chapel Road, Shillong - 793002

KI SAMLA KA RI

                        :Bah Webster Davies Jyrwa.


Haba ong, 'Ki Samla' ka thew ia kito baroh kiba hapdeng khatsaw haduh Arphewsnem ne Laiphew snem ka Rta. Kito kiba hapdeng khatsaw bad khatphra snem ki long ki khynnah samla ne ki samla lud samla khynnah bad kito kiba hapdeng khat khyndai snem haduh arphew snem ne laiphew snem ki long ki samla, Kine baroh ki hab ha ka jylli ki khynnah skul, ki samla kiba la sdang ban pyntbit bad trei ha ki lyngkha ki risai, ki kam ri jingri jingdup, ki kam shna jingshna bad ki kam suh kam thaif bad ha ki kam khaï pateng. Baroh kine ki long kiba ka jabieng bad ka bor met bor pyrkhat pyrdain ka dang khlain bha. Ka snam jong ki ka dang khluit bad ki dang skhem bha ka jingmut jingpyrkhat bad ki dang lah ban pdiang bad bud ia kano kano ka jinghikai ha ki Skul, ki College, ki University bad ia ki jinghikai kiba ki ioh na ka Mariang hi. Kane ka long ruh ka por kaba ki ieng ha ka Lynti bah kaba don bun ki lad (Cross Roads) bad shisien baki bud ia ka Lad ne ka Lynti ka bym dei ki makna noh bad ki poi sha ki jingeh kiba laiphew jait ha ka jingim jong ki ne kaba pynnurom noh ia ka jingim shi Rta.

      Ki samla baroh ki long kiba don ka khmat kaba shai kaba sngur, kiba i plung i bhabriew, kiba khiah ba krat, kiba smat basting bad baroh kiba peit ia ki ki tohi ha ki ia ka jingkyrmen jong ka lawei ka tieng ka sem, ka kur ka jait, ka Ri bad ka Jaitbynriew kaba phymai. Ka shnong ne ka Ri ka bym don ki samla ka long ka bym don ka jingshongshngaiñ bad ka ri khlaw kaba kynjah.

     Haba kren pat ia ka jingitynnat ne ka jingbhabriew jong ki samla, ka mut ba ki samla, la kumno kumno, ki dei ban don ki jinglong babha ne ki qualities ha ka jingim jong ki. Kita ki jinglong babha ne ki qualities ki long :

1. Ka jinglong jingim kaba beit bad baryntih ha ki kam baroh (Discipline).

Haba kren paidbah shaphang ka jingmut ka ktien 'Discipline' ka long ka jingpynmlien ban leh ia kaba dei, ban Taid katkum ki kyndon ba la buh ryntih ha ka jinglong briew naduh na la rympei barhem i Mei, ha ki jaka pule ne ki jaka trei jaka ktah bad ha ka imlang sahlang. Kane ka jingim babeit baryntih ka long ka jingmyntoi ym tang ia ka shimet hynrei ia kito baroh kiba iakynduh man ka sngi ha ka imlang sahlang. Lymda ki samla ki im ka jingim kaba beit, kaba donakor bad kaba bud ia ki ain ka longbriew manbriew, ka pyrthei baroh kawei kan long ka pyrthei kaba dap da ki jingkulmar suda. Ki samla ki dei ban kohnguh bad burom ia la ki kmie ki kpa, ki hynmen hynbew, ki longkni, ia ki nongkha, ia ki nonghikai bad kiba halor jong ki bad ban nang ban burom ia ki nongsynshar. Lada ki samla ki long kiba don ka Discipline ki tei ia la ka jinglong jingim kaba ngi ong ka Character lane ka nongrim kaba skhem ha ka jinglong samla jong ki. Lada ki samla ki don ka jinglong jingim kaba bha badonakor don burom kaba ngi ong 'Good Character' ki toh ia ka jingieij bad ka jingburom na kito baroh kiba ki iakynduh man ka sngi ha ka jingim jong ki. Ka pyrthei ka long kaba dap da ki jingspah jingpynshoi kiba bun jait kiba pyrshang da ka buit stad barabor ban pynngop ia ki samla sha ka ahor ka jingduh jingkyrmen hynrei ki samla kiba don ka 'Good Character' bad ka jingkut jingmut kaba skhem ban iaid ha ki lynti kiba bha ha la ka jong ka jingim (Self determination) ki lait na ki.

2. Ka jingim kaba minot ha la ki kam bad batreishitom (Industrious).

Ki samla ki dei ban long kiba minot bad trei shitom ia la ki kam kiba ki dei ban trei. Ka jingminot ha ka jingpule ha skul, ha College ne ha ki skul bah (Universities), ha ki kam rep kam riang, ka puh ka dain, ki kam trei kti ne shna jingshna, ka suh ka thain bad ki kam khaii pateng ka pynlong briew ia uno uno u samla bad pynpoi ia u sha ka thong ne ka jingthmu kaba u don ha ka jingmut jingpyrkhat jong u. Ka jingminot ka shut ia ka jabieng wat Ya uta uba duna bad ka ai la u la ka jingjop. Ka jingwad jingtip da kaba pule ia ki kot kiba bha ba la thoh da ki nongthoh kiba stad, nalor ki kot pule ha ki skul bad skul heh, ka nang pyndap shuh shuh la ki khulpi jongki da ki jingtip kiba kham bha. Kumjuh ka jingtrei minot bad jingtrei shitom ha ka rep ka riang, ka ri jingri jingdup, ka suh ka thaifi, ka khai ka pateng bad kiwei kiwei ka wan rah ia ka jingmyntoi bad ka jingroi jingpa nalor ba ka ai ka jingsuk jingkmen. Ka jingjaituh bad jingpynlehnohei fa ka por da kaba shang makia ne kaba ieng surok bad Yakren kai ia ki kam ki bym myntoi ka ialam ia ki samla sha ki bun ki jingpyrkhat kiba bakla.

3. Ka jingim kaba don ka jingkut jingmut kaba skhem (Determination).

Ki samla ki long kiba dang sdang ban king ia ka Lieng jong ki ha ka Duriawbah kaba ka kut jong ka ki shu fohi byrngut byrnget. Ka jingleit jong ki ka long kaba jlan bad ha kane ka jingleit lynti jong ki dei ban fakynduh ia ki dew bad ki jingatphyllung kiba bun kiba kynting ia ka lieng jong ki ha ka eriong erngit bad lymda ki don ka jingtipbriew tipBlei, ka jingshemphang bad ka jingkut jingmut kaba skhem ka lieng jong ki ka lah ban ngam. Kumba u nongking lieng u dei ban pyndonkam Ya ka bor met bor phad, ia ka jingpyrkhat shitom bad pynkhih ia ka met ka phad bad ki thied ki jaw ban tur lyngba kine ki dew kumta ruh u samla u dei ban pyndonkam ia la ki kti ki kjat, ka jingmut jingpyrkhat synfia sngi namar ka jingim kam long ka kper syntiew kumba pyrkhat uba alhia. Ym don ka kam kaba lah ban trei pyndep hok la ka lymda don ka jingpyrkhat lupa ne ka proper plan shwa ban leh ia ka. Ka jingim kaba alhia thiahthai ka long ka jingim kaba tei ia ki paki dulan ha suiñ (Building castles in the air). Ka jingkut jingmut kaba skhem ban teng ha la ki jong ki kjat ka plie Ÿa ki lad ki lynti kiba bun. Ka jingieij ta kano kano ka kam kaba dei ban trei, la ka long ka kam kaba rit ne kaba poh lane kata ka Dignity of Labour ka wan rah ia ka jinghun jingkmen. Ki ong ba u Jiw um ju kylli ka kam aïu phin ai fa u ba un trei hynrei u kylli katno phin siew bainong fa u. Haba la biang ka bainong ka kam kan leh aïu? Ha ka nongbah Calcutta ki don bun ki China hynrei kaba phylla ba kim ju wad kam ha ki ophis ne ki jaka ai kam. Lada phi kylli ia ki kin jubab, 'Ngi ki China ngim ju wad kam hynrei ngi pynmih kam'. Kumta phin fohi ha Calcutta ba ki China ki seng ki dukan juti, ki suh juti bad ki pyniaid ta ki dukan bamkiba bang bad baroh ki long briew. Kano kano ka kam kaba trei da ka jingminot bad ka jingieij ka long ka kam kaba donburom bad myntoi. Wat Ya ki kam kiba kiwei ki ong ki dei ki kam kai hynrei lah ban pynlong shisha ia ki.

      Uwei u Pastor, hadien ba u la peit ia kawei ka film niam ka 'Benhur' ha kawei ka hall ryngkat bad u Charles Heston uba ak ha kane ka film u la kylli fa u Charles Heston kumno ba u lah ban pyniam ia ki nongpeitkai baroh ya kata ka film tang da kaba ak ia ka katba ma u pat, kum u Pastor, la u la Talap da ki spah sien na ka pulpit, ym don uwei ruh u ban fam. U Charles Heston u la jubab, 'Phi i Pastor, ngi ia ki kam kai ba ong kiwei, ngi pynlong shisha da kaba trei shitom bad minot duh thiah duh dem ba kan long kaba janai katba phi pat, Ÿa ki kam shisha, phi ta pynlong kai ta ki'.

        U samla u dei ruh ban long uba shlur, uba don ka mynsiem ban Tarap ia kito kiba donkam ia ka jingiarap jong u, uba tip ia la ka jong ka thymmei ne ka kolshor, uba bat por ne biang por, uba Taishah, uba im ka jingim kaba adkar bad uba sngew rit. Ka jingsngew rit kam mut ka jingpynpoh Talade hynrei ka pynkhraw fa u hakhmat jong kiwei.

         Haba phai pat sha ka Ri baieij jong ngi, ka Ri na ka Jaitbynriew jong ngi ka la pynmih ki samla kiba ieij Ri shisha bad kiba icij hok ia la ka Jaitbynriew ha ki spahsnem kiba la lah; ki samla ki bym lah ban shah ne peit kai haba u mynder u lehbein lehkhoh ia ki kynthei khynnah bad ibeiñ ïa ki. Ki la mih ki samla dap shynrang ka kmie kum ki jong U Monbhut, u Lorshon Jaraiñ bad u Kheinkongor kiba la feng pyrshah ia ki bor kiba heh ryngkat bad u Syiem Tirot Sing ka Hima Nongkhlaw ban falch da ka wait bad u khnam ka ryntih ban pynher krad Ÿa ki haba ki thmu ban knieh noh ia ka bor synshar halor ka Ri baieij jong ngi. Kim kheiñ ïa la ka jingim bad kim kwah ia ka spah ka burom hynrei da ka jingshlur, ka jingiatylli bad jingiasngew kawei para samla Khasi ki la lah ban pynher krad ia ki shipai phareng bad Taineh ha ka jingialeh bun snem bad lymda ki Phareng, da ka buit tuh buit shukor bad pynkheiñ jutang jong ki kin nym da la lah ban pyndem Ya ki. Kumjuh ruh u khla ka wait u Kiang Nongbah uba la Taleh pyrshah ia ki Phareng bad pha ia la ka jong ka jingim nakabynta ka Ri bad ka Jaitbynriew. Ngin nym lah ban klet ruh ia u Mar Phalyngki, u Sajar Nangli bad kiwei kiwei ki riewshlur ka Ri jong ngi.

      Ha kine ki khyndiat snem ba la lah ruh, ki la mih ki samla ka Ri kiba la pyndonburom ia ka ha ki bun ki liang. Lada fakren shaphang ka jingshlur jong ki, ngim lah khiem kren ia ka jingshlur jong uwei na ki samla Khasi kiba la rung kam ha ka Assam Regiment nalor kiwei pat uba la foh ia ka khusnam Riewshlur ha ka thmabah kaba Ar (1939-1945). Uta u samla u dei i Bah Dilen Massar iba la feng triang bad la ka Rifle ban siat ia ki Shipai Japan kiba la wan tur shaduh Kohima khnang ban lada fa la ki paralok Shipai kiba la shah ther ha ki. Ki ong i la kyllon ha kata ka jaka kaba don u Lum jingtep shipai mynta uba itynnat bha hynrei i la khie biang ban siat ra ki nongshun haduh in da kyllon khlem lah khie shuh artat. Ha kane ka jaka ka ju don ka Tennis Court bad uwei u Saheb shipai Phareng u thoh kumne shaphang jong i,' The boy who played with a Rifle in the Tennis Court'. Ha une U Lum jingtep shipai ha Kohima ka don ka jingthoh kaba sngewtynnat bad ai jingmut ia ki samla kaba lah ban fohi na Surok, kumne-

"When you go Home tell them of us and say,

For your Tomorrow we give our Today."

(Ynda phi leit sha la Yieng vathuh ia ki bad ong,

Nakabynta ka Lashai jong ki ngi ai ia ka Mynta jong ngi)


       Wat la ka kyrteng i Bah Dilen Massar kam don ha une u Lum jingtep, namar nga la pule lut fa ki Mawnar ba la thoh kyrteng lut ia ki shipai kiba iap ha Kohima da ki phewspah ngut hynrei, lehse, uwei na kita ki nar thoh kyrteng uba thoh 'Known to God' bad bun kum kine u dei u jong i.

      Ha ka liang ka jingshongskul ne ki kyrdan kiba kham shajrong ruh, la mih ki Samla kum I Trissfully Jyrwa iba la pass ta ka B.A. ha ka ktien Bengali bad ia ka M.A. First Class ia ka M.A. na Agra University. I la jia long i kynthei iba la pass M.A. ha ka Hindi iba nyngkong eh ha ka Jylla Shatei lam Mihngi ne Assam ha kito ki por. Iruh i la Yoh ka Award. Uwei pat u samla u Mawshandong Baskhem Blah u la Yoh ia ka Gold Medal (Medal Ksiar) ha ka B.sc. Agri, na Bangalore University bad u la pass ruh ia ka M.B.A. (Master of Business Administration) na ka Indian Institute of Business Management, Bangalore. La tyrwa kam Ya u ha ki Company kiba heh bad ka Sorkar Jylla ruh ka la ai kam va u hynrei une u samla u kham lah ka trei la ka kam la jong ban lah ban pyni nuksa Ya ki para samla bad mynta u rep u riang bad u ri jingri ha Bhoilymbong. U long u samla uba don ka jingkut jingmut kaba skhem bha bad ka mon bajwat.

      Ha ka liang ka Sport ruh ki la mih ki samla ka Ri jong ngi kiba la paw bha. Ha ka por ba kane ka thaifi lam mihngi baroh ka dang long kawei ka jingsynshar hapoh ka Jylla Assam, i Bah Earnest Jyrwa iba shong skul ha Govt. High School, Shillong i la long u lah duh ha ki jingiamarch thong bad ha ka long jump. Ym ju don ba lah ban jop Ÿa i wat ha kito ki por ki la don ki samla kiba khlain kum ki Naga, ki Manipur, ki Assamese bad ki Bengali ha kylleng ki skul bapher ha ka Jylla. I la lum da ki spah ki Medal. Kumjuh ruh, ha kine ki snem kiba hadien la mih sa uwei u nongialehkai Phutbol, i Bah Shlur Nongbri iba tbit bha bad iba la shah jied ban leit training nakabynta ka Olympic na ka Ri baroh kawei.

      Ha ka liang ka put ka tem ruh, la mih uwei u Samla i Bah Ramsong iba tbit palat ban tem Bela i da nang bha ia ka music ne ka Staff Notation. I lah ban tem ia ki Sur Classical kiba eh katno katno namar i la pyntbit bha ia ka tem bela naduh i dang don ha ka kam shipai. Ki ong ba wat ki Dohlieh kiba tem Piano ban Tatem bad i kim lah bud ïa i. Ngi dang kynmaw ruh ia i Bah Persing Lyngdoh iba tbit palat ban tem Piano bad i lah ban tem ia kano kano ka sur Classical namar i la pynshitom falade ban practice bad trei shitom. Kine ki samla, ym tang ba ki la ioh ka sap bakyrpang na u Trai Nongbuh Nongthaw hynrei ki pyndonkam hok ia kata ka Talen da kaba trei shitom bad jingshah shitom. Ki don ka jingiaishah (Perseverance) bad ki pyndonkam hok ia ka por.

      Ha kine ki por mynta, bun ki samla ka Ri ki la sdang ban ïatrei bad seng la ki kam Khat, kam shna jingshna, kam rep soh ne thung diengsoh, rep tit bad kiwei kiwei ki kam. Ki la pyrshang ruh ban leh ia ki kam kiba khraw nakabynta ka imlang sahlang bad ka jingshongsuk shong shngain. Ngi la fohi da ki khmat ba ki surok bad lynti syngkien ki la lait na ka jingbuaid khlemakor bad ka jingkren ia ki ktien sih ktien sang kiba pynjah burom ia la ki paramarjan bad ia ki samla kynthei bad ki riew donburom. Ki nongleit bamkhana sngewbha ha ki por shuti sha lum sha wah ki la jingsngew shngain bad ki la ioh ban leh sngewbha bad la kiba ha iing ha sem, ki khun ki kti namar ym don ka harla ka kaw kaw ne ka jingiaid thad burom thad akor ha lynti syngkien. Wat ki nongialam ka Ri kiba ialap elekshon na ki rynsan kren paidbah ba la pynbeit da ki khynnah skul kim lah khlem kren ai burom ta ki. 

     Ka por ka la poi bad kata ka long, mynta hi, ba ki samla ka Ri kin kham fabeh sha ki kam ban nang pyntbit falade namar tang kito kiba bit tam kin ioh fa ki kam ki jam bad lah ban trei ia ki kam lajong da ka jingiarap ka Sorkar ha ki bun ki lad jingpyntbit trei kam. Ha kine ki snem ki la don shibun ki samla kiba la wan pass kum ki doktor bad ki nurse kiba la Toh ka jingpyntbit na ki hospital kiba heh. Kine kin long, lehse, kiba kloi ban leit trei ha ki hospital sorkar kiba don ha ki district bad divisional headquarters lada ki bor sorkar ki pynbiang ia ki jaka sah jaka dem kiba bha, ki dawai dashin kiba biang bad ki tiar sumar nongpang kiba donkam kiba fadei bad ki rukom sumar ta ki nongpang kiba foh bun ki jait jingpang kiba thymmai bad kiba eh. Nangta sa ki kali kit nongpang bad ka jingbam kaba bha ia ki nongpang ban tei ia ki met tlot jong ki. Kane kan long shisha ka jingiarap kaba khraw ia ki nongkyndong. Kumjuh lada don sa ki Skul heh kiba bha bad ki jaka few ne ki shopping centres kiba khuid ki samla na ki nongkyndong kin nym hap wan shong skul shuh ha Shillong. La kumno kumno la dei ban pynkynriah noh ïa katto katne ki ophis sorkar sha ki district bad ban plie ki karkhana ne industries kum ki karkhana shna umsoh, shna chips, shna ashar bad kiwei pat ki jait jingbam na ki jingmih kiba ki nongrep jong ngi ki pynmih bad kiba shu pynleh nohei fa ki bym lah ban preserve Ÿa ki. Katne u soh, u phan, ka kait, u riewhadem, u phandieng, u sohmynken kan ym don jingeh ban leh ta kane da kaba ai jinghikai ia ki samla ka Ri bad ai jingtrei ia ki ha kine ki karkhana. Lah ruh ban shna ki pela, ki pliang, ki klat (Ceramics) na ki mar ba mih na la ka Ri. Ka jingdon ki hospital, ki skul heh, ki ophis sorkar, ki iew kan ailad ia ki nongkyndong ban ia khai fa die Ya thied bad ka pisa kan neh ha kito ki jaka bad ki briew jong ngi kin roi ha ka loh ka kot. Lada ki district bad divisional headquarters ha ka Ri ki biang ia kitei baroh, ki nongkyndong kim wan pynkhapngiah shuh ia ka Sor Shillong. Ka jingpyrkhat ban shna sa kawei pat ka New Shillong hajan Shillong kan pynmyntoi tang ia ki heh saipan bad ki bar Ri.

          Ki samla ki dei ban long kiba peitngor bad kiba iashim bynta ha ki kam pynbha pynroi ia ka imlang sahlang wat ban ia tuklar ia ki kam shynshar khadar ne Politic bad ban kdew kti ia kito ki nongialam lada kim peit ia ka bit ka biang u kup shiliang u sem shiliang ne u duk u suk. Ki don ka hok ban ioh baroh ki jingiarap na ka Sorkar lajong naka bynta ka jingdonkam kaba shisha bad kaba dei ha ki jingshong skul bad ki kam khaii pateng ne ki kam lajong ba ki trei, lada ki trei hok trei minot bad trei shitom. Ki don bun ki jingpynlut ka Sorkar kiba tang ban shu pynbiang pynsuk ia ki nongtrei Sorkar kiba lah eh ban pynduna iaki nakabynta kiwei pat ki jingdonkam ka Ri bad ka Jaitbynriew lajong.

         Kaba kongsan eh ia ki samla ka long ba ki dei ban don ka mon bajwat ban trei hok ia la ki kamram bad ka jingiaieij iatylli para samla ryngkat ka jingiashaniah iwei ia iwei da kaba iamab iaklet lada don kano kano ka lait ka let ne ka jingbakla ka ktien ka thylliej hangne hangtai bad ban nym don ka mynsiem pynhiarkput. Ki samla ki dei ban kiar laimaw laidieng na ki buit thab u bymman uba kwah ban pynngam pynngop la ki sha ki bun jait ki jingpynshoi bad ki jingpah da ki jingdih kiba har rukom, kiba, ym tang ba ki pyntroin ia ka jingkoit jingkhiah hynrei kiba dkhat syndon ia ka mynsiem tang shiteng por. Ki samla ki dei ban leh ia kano kano kaba ki dei ban leh bad ban ieh ta kano kano kaba kim dei ban leh. Te, sa shisien pat ka Ri baieij jong ngi kan sa iohi ka Lawei baphyrnai bad ki samla ka Ri, shynrang bad kynthei kin sa long ka pansngiat ka jaitbynriew jong ngi.


[Bah Webster u la long teng u President ka Khasi Authors' Society bad u nongthoh jong

bun ki kot. U la long teng u Station Director, AIR, Shillong, nalor bun kiwei ki jingkitkhlieh.]


Ba la sot na ka souvenir jong ka KSU ba la pynmih ha u snem 1998 kum shi bynta ban rakhe ia ka jingdap 25 snem jong ka seng.

Tags :

0 Comment(s)

Write a Comment

Newsletter

Subscribe to our eNewsletter to get the latest updates.

Back To Top